Xã Thới Xuân, huyện Cờ Đỏ là địa phương có nhiều thế hệ đồng bào dân tộc Khmer sinh sống. Tuy nhiên, phần lớn thế hệ trẻ Khmer nơi đây chỉ biết nói tiếng Khmer mà không biết viết, biết đọc tiếng mẹ đẻ. Ở Thới Xuân, muốn học chữ Khmer thì phải đến chùa nhưng đường đến chùa xa xôi. Vì thế, các Achar (người có uy tín trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số) và những người thông thạo tiếng Khmer và chữ viết họp bàn nhau mở các lớp truyền dạy chữ viết Khmer cho con cháu.

Lớp học chữ Khmer ngữ tại ấp Thới Trường 2, xã Thới Xuân.

Lớp học đọc, học viết tiếng Khmer tại nhà bà Danh Thị Hiền, ấp Thới Trường 1 được mở đã 2 mùa hè. Mùa hè năm nay, lớp có 27 em trong độ tuổi từ 8 - 14 tuổi đến học. Lớp do ông Thạch Diễm và Danh Hở - những người có kinh nghiệm dạy chữ Khmer tình nguyện chia nhau giảng dạy.

Trừ ngày 30, mồng 1 mỗi tháng thì mỗi sáng các ngày còn lại nhà bà Danh Thị Hiền luôn rộn ràng âm thanh các em nhỏ học đọc chữ Khmer.

Hôm chúng tôi ghé lớp học là ngày ông Thạch Diễm, 60 tuổi đứng lớp. Dù lớn tuổi và bận việc đồng án nhưng ông Thạch Diễm vẫn sắp xếp thời gian, mỗi tháng 2 tuần đến lớp dạy đọc, dạy viết cho "bọn trẻ". Theo ông Thạch Diễm, con em người Khmer ở ấp đa phần đều nói thạo tiếng mẹ đẻ (tiếng Khmer) nhưng không biết chữ, không biết viết.

"Trước đây khi còn tu trong chùa, tôi được học tiếng Pali và dạy chữ cho sư sãi nên có kinh nghiệm. Được sự tin tưởng của mọi người nên tôi dành thời gian đóng góp chút công sức để truyền dạy chữ Khmer cho các con cháu", ông Thạch Diễm chia sẻ.

Ông Thạch Hoàng Anh, ấp Thới Trường 2, xã Thới Xuân hướng dẫn các cháu nhỏ viết chữ Khmer.

Trong khi đó, mùa hè này là năm đầu tiên, các cháu người Khmer ở ấp Thới Trường 2 được tiếp cận cách đọc, cách viết chữ Khmer. Lớp học được lập nên cũng vì nỗi niềm trăn trở của người đi trước không muốn chữ viết Khmer bị mai một. Vì thế, dù bị bệnh tai biến nhưng là người biết dạy chữ Khmer nên ông Thạch Hoàng Anh vẫn tình nguyện đóng góp công cùng ông Thạch Sung chỉ dạy cho con em đồng bào mình.

Đôi tay run run vì di chứng tai biến, ông Thạch Hoàng Anh cầm bút nắn nót viết từng chữ cái lên bảng để các cháu học sinh viết theo. Các em viết xong thì ông dạy cho cách đọc chữ. Trong lúc ông Hoàng Anh đứng trên bảng viết chữ cái thì ông Thạch Sung đi đến từng bàn kiểm tra, hướng dẫn các cháu viết chưa đúng.

Lớp học của hai ông lão U70 cứ thế kéo dài gần hết mùa hè. Các cháu cũng biết viết, biết đọc được bảng chữ cái Khmer.

Nặng lòng với chữ viết Khmer, ông Thạch Hoàng Anh cho biết, trong cộng đồng Khmer ở ấp có 10 người thì chỉ có 1 người biết đọc chữ Khmer, còn 9 người không biết đọc, không biết viết. Bản thân tôi cảm thấy chữ Khmer sau này có nguy cơ bị mai một. Chính vì lẽ đó nên chúng tôi cố gắng truyền đạt lại cho các em thế hệ sau này biết đọc, biết viết tiếng mẹ đẻ mình.

Đó cũng là lý do mà bà Danh Thị Hiền, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ ấp Thới Trường 1 cùng chồng bàn tính cho mượn nhà, góp gỗ, góp công đóng bàn ghế để mở lớp dạy chữ Khmer cho con em đồng bào mình. Thế hệ trẻ sẽ là người kế thừa và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của người Khmer. Sau này thế hệ vợ chồng bà Hiền mất đi, con cháu nối tiếp nhau giữ gìn chữ viết, tiếng mẹ đẻ của mình mà không bị mất gốc.

Tinh thần gìn giữ chữ Khmer của thế hệ đi trước được lan tỏa, góp phần quan trọng trong bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa, tiếng nói, chữ viết của đồng bào dân tộc Khmer. Trong dịp hè năm 2024, ở Cờ Đỏ có 3 lớp dạy chữ Khmer, (mỗi lớp có 30 học sinh), trong đó, có 2 lớp được mở tại nhà người dân.

 Ngoài dạy chữ, ông Thạch Hoàng Anh, ấp Thới Trường 2, xã Thới Xuân còn dạy các cháu lễ nghi của người Khmer.

Theo ông Trần Tuấn Việt, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Huyện ủy Cờ Đỏ, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, tiếng nói, chữ viết của đồng bào dân tộc Khmer, trong những năm qua, việc dạy chữ Khmer cho con em đồng bào dân tộc tại các điểm chùa, tại nhà các thành viên Ban quản trị chùa trên địa bàn huyện Cờ Đỏ luôn được sự ủng hộ, khuyến khích từ chính quyền địa phương và đồng bào phật tử, cả về tinh thần cũng như các hình thức hỗ trợ vật chất, kinh phí.

Lớp học chữ Khmer ở Thới Trường 1 được duy trì trong 2 mùa hè qua hay lớp học ở Thới Trường 2 được mở trong mùa hè này là nhờ sự chung tay của nhiều đơn vị, cá nhân đóng góp từ công giảng dạy, cây bút, cuốn tập cho các em viết bài hay bàn ghế cho các em ngồi,... Để có đủ bàn ghế cho gần 30 học sinh ngồi học, ngoài đóng góp của vợ chồng ông Đào Hoa - Danh Thị Hiền, ấp Thới Trường 1, còn có các mạnh thường quân, nhà chùa quyên góp hỗ trợ để đóng bàn ghế cho con em học tập.

Còn ông Thạch Sung, ấp Thới Trường 2 cho biết, lớp học được như hôm nay là nhờ Hội đoàn kết sư sãi yêu nước thành phố Cần Thơ tặng sách Khmer ngữ thì để dạy, người dân cho mượn nhà để mở lớp. Trường Tiểu học Thới Xuân tạo điều kiện cho mượn bàn ghế để học trong mùa hè. Dụng cụ học tập (bút, vở, cặp) của con em thì được các mạnh thường quân hỗ trợ để con em yên tâm học tập tốt hơn.

Không phụ công sức những người mở lớp, niềm vui học tập hay sự tiến bộ trong đọc chữ, viết chữ Khmer của các em học sinh chính là lời hồi đáp ý nghĩa cho những người đã xây dựng nên những lớp dạy học chữ Khmer.

Yêu thích học chữ Khmer, em Lương Thị Xuân Nguyên, ấp Thới Trường 1 bộc bạch, con chỉ biết tiếng Khmer chứ không biết chữ. Nay con đã biết đọc và viết chữ Khmer. Con mong lớp học sẽ được mở tiếp vào mỗi mùa hè để con và các bạn, các em được học đọc, học viết tiếng mẹ đẻ.

Dẫu lớp học đọc, học viết tiếng Khmer chỉ mở khoảng 2 tháng hè mỗi năm nhưng đó là cách mà thế hệ trước ở vùng đất Thới Xuân truyền dạy chữ Khmer, giữ gìn ngôn ngữ của đồng bào mình cho thế hệ sau.

Bài, ảnh: Hiền Trần